Hemelse perspectieven

Kerken, kastelen, voormalige schoolgebouw, oude fabrieksloodsen, boerderijen, historische woningen,… Deze beschermde monumenten en sites bepalen mee de identiteit van een wijk, dorp of stad. Omwille van diverse redenen kunnen deze historische gebouwen hun functie verliezen en leeg komen te staan: het wegvallen van een bedrijfstak, schaalvergroting, secularisatie, vergrijzing, …

Herbestemming Huis van Hamme

Het herbestemmen van deze oude glorie is geen evident opdracht voor eigenaars. De restauratie-architecten van aNNo architecten specialiseren zich volledig in deze architectuurniche en loodsten al heel wat monumenteneigenaars langs de herbestemmingskliffen.

De recente selectie door de Vlaams Bouwmeester voor de herbestemming van het stadhuis in Leuven is alvast opvallend te noemen. De publicatie van de renovatie van herenhuis Minard in Gent gooide hoge ogen op de internationale architectuursite Archdaily. Maar ook in Brugge is het team betrokken bij de herbestemming van het Provinciaal Hof in opdracht van de provincie West-Vlaanderen. En nog in Brugge is het team door VDD Project Development onder de arm genomen om de herbestemming van het statige 18de-eeuwse stadspaleis ‘Huis van Hamme’ naast de Walburgkerk te begeleiden. De herbestemming realiseert er acht ruime appartementen en twee eengezinswoningen bovenop een half-ondergrondse parking.

VDD trok naar de 15-koppige architectuurstudio in Gent - gehuisvest in een herbestemd confectie-atelier - en zat aan tafel voor een gesprek met de stichtende vennoten restauratie-architecten Stijn Cools en Sofie De Ridder.

Een geslaagde herbestemming van een gebouw of site streeft naar een symbiose.
Stijn Cools— Restauratie Architect

VDD: Jullie hebben met jullie team al heel wat ervaring opgebouwd met de architecturale hoogstaande herbestemming van historische monumenten in gans Vlaanderen. Wat kenmerkt vanuit jullie ervaring een succesvolle herbestemming?

Stijn: Een geslaagde herbestemming van een gebouw of site streeft naar een symbiose. De meerwaarde van een nieuwe bestemming én de inzet het aanwezige erfgoed-DNA matchen. We koppelen sociale en economische meerwaarde maximaal aan een weloverwogen instandhouding van de patrimoniale eigenschappen zoals ruimtelijkheid, materialiteit, typologie, lichtinval, mooie oude bouwmaterialen, erfgoedelementen, …

Sofie: Het is ook aangewezen dat de nieuwe functie duurzaam is zodat de langetermijnsinstandhouding van het erfgoed in de hand wordt gegarandeerd (energie, onderhoud, ...), en dus ook financieel rendabel is. En natuurlijk moet de herbestemming ook gewoon inspirerend zijn.

VDD: Wat is jullie advies voor potentiële herbestemmers van erfgoed?

Stijn: Het modernisme zegt form follows function. In herbestemming is het net andersom de functie volgt de vorm. Dus. Leer het gebouw door en door kennen – dat is het allerbelangrijkste. En doe vandaaruit een inspirerend en goed onderbouwd herbestemmingsvoorstel.

Sofie: Zeker en vast. Een gedetailleerde inventarisatie van het pand, een goede bouwfysische en bouwtechnische analyse, mooie en gedetailleerde architectuurtekeningen zijn enorm waardevolle tools tijdens het onderzoek.

Stijn: En duik het stoffige archief in… Op zoek naar oude tekeningen, bestekken en foto’s.

Sofie: De detailstudie van het gebouw terplaatse levert ook een enorme rijkdom aan informatie op. Het juist interpreteren van bouwnaden, scheuren, afwerkingslagen, baksteenformaten, etc. kan ons enorm veel bijbrengen over de geschiedenis van pand….

Stijn: …en kunnen je helpen om slimme en kostenefficiënte keuzes te maken. Wat restaureren, waar heropbouwen, waar is tolerantie voor nieuwe ingrepen.

VDD: Zijn herbestemmingsprojecten tijdrovend?

Sofie: Dat is zeker waar. Een goed restauratieproject kan niet zonder goed en omvattend vooronderzoek.

Stijn: … en eigenlijk ook niet zonder een geïnspireerd opdrachtgever. Iemand die samen met aNNo alle betrokken partijen kan meenemen in zijn of haar verhaal. Er is evident altijd ruimte voor discussie met andere stakeholders tijdens zo’n ontwerpproces, maar op het einde van de dag is het belangrijk dat iedereen de projectvisie van de opdrachtgever mee kan onderschrijven. Hoe beter de tools en het ontwerpend onderzoek, hoe gemakkelijker dat dit loopt.

Sofie: Succesvol herbestemmen vraagt daarom creatieve energie om de vaak tegenstrijdige elementen in een project om te buigen tot kansen.

Stijn: Dit verlangt van een eigenaar zeker tijd, of ruimte is misschien beter gezegd. Ruimte om creatieve energie om te zetten in goed werkende plannen, in plekken die blijven charmeren.

Sofie: En ook ruimte om een accuraat uitvoeringsdossier te kunnen afleveren. Het is bijzonder fijn om de vrijheid en het vertrouwen van een opdrachtgever te kunnen krijgen tijdens zo’n intensieve samenwerking, en er samen voor te gaan.

Stijn: We leggen de lat als team daarbij zeker hoog. We willen voor onze klanten ontwerpen afleveren die zich situeren op het snijvlak van restauratie, nieuwe architectuur, maar zeker ook interieurarchitectuur. Dit vraagt expertise en bijscholing in al deze domeinen. Gelukkig kunnen we hiervoor rekenen op ons bijzonder gedreven team van architecten, monumentenzorgers en interieur-architecten.

VDD: Is de herbestemming van de Huis van Hamme in Brugge op deze wijze tot stand gekomen?

Sofie: Zeker. Dit is een bijzonder project voor ons team omdat het net op het boeiende snijvlak zit van die disciplines. En ook omdat we samen met Thibaut en Johan (nvdr Thibaut De Vos en Johan Vandendriessche) langdurig en intensief hebben kunnen nadenken over een secure invulling van het monument. Maatwerk dus. Workshops. Verschillende ontwerpen testen. Maquettes bouwen en deze soms letterlijk bijschaven en boetseren tot een finaal project. Totdat we allevier tevreden waren.

Stijn: En ook een finaal akkoord op zak hadden met de diensten van monumentenzorg Brugge en onroerend erfgoed vlaanderen over alle details van de herbestemming. Dankzij het intensieve voortraject, werd de vergunning in één keer toegekend. Geen weigering, geen beroepsprocedures of dergelijke. In één keer goed. Het was een steile klim, maar het resultaat mag er zijn.

VDD: Wat vormde jullie inspiratie voor het ontwerp?

Sofie en Stijn (samen): het gebouw zelf!

Sofie: En ook zeker de plek. Aan het Sint-Maartensplein, een van de mooiste pleintjes van Brugge. Vlak naast de uitzonderlijke Walburgakerk.

Stijn: De site heeft enorm potentieel. Een classicistische topmonument. Een eerste evidente stap bestond erin om de minderwaardige architecturale interventies van eind 19deeeuw en ook de recente jaren ‘1980 mentaal weg te denken, en dan ontstaat er een vanzelfsprekende mentale en fysieke ruimte voor nieuwe ingrepen. Oud en nieuw samen in één harmonieus geheel. aNNo gelooft hierbij sterk dat het beste uit het verleden een bron kan zijn voor een inspirerend nieuw specifiek verhaal.

Sofie: We hebben sterk ingespeeld op de historische figuur van voorhuis en koetshuis waartussen een groene oase wordt gerealiseerd. Op de hoek van het oud monument, wordt na afbraak van een bouwvallige aanbouw, een nieuw volume voorzien dat de overgang maakt naar de site van het Europacollege. En zo ook de integratie van acht ruime appartementen in het monument ondersteunde. Alle appartementen gaan mee in het classicistisch planopzet. De leefruimtes draperen zich in de rustige sequens van kamers en ruimtes. Via specifiek vast meubilair worden zones afgebakend. Uniek is ook dat we erin slaagden om binnen de historische setting van Brugge alle woningen en appartementen een kwalitatieve buitenruimte of terras te geven.

Stijn: De classicistische gevel, de specifieke lichtinval, de nabijheid van de kerk, het ommuurde perceel, de statige poorten, de fantastisch hoge en overmaatse binnenruimtes, het knappe eiken gebinte van het dak dat we vrijmaken, de moulures die we handhaven, de oude salons met lederen wandbekleding,… zijn enorme kwaliteiten van het pand. Erfgoedcadeaus die we centraal in het woonproject hebben kunnen inzetten. Hemelse perspectieven die Huis van Hamme genereus cadeau geeft aan haar toekomstige bewoners.

Sofie: Oude elementen maximaal behouden waar het kon. En uiteraard ook vernieuwen waar noodzakelijk om te voldoen aan hedendaagse eisen qua comfort. We kijken alvast uit naar het resultaat van dit referentieproject.

Vorig Nieuwsbericht Volgend Nieuwsbericht
Vraag meer info